سردار ولي پښتونزوی
سردار ولي پښتونزوی
د سردار ولي پښتونزوی لیکنی
د اعظم خان پر کلا، کندهار افغانستان
په کندهار کي د عظميانو کورنۍ يوه له احمدشاهي او پخوانيو مطرحو کورنيو څخه ده چي نيکه محمد اعظم خان د اعلحضرت تېمورشاه د واکمنۍ پر مهال [نساقچي باشي*](امنيت چارو وزير) وو.
پلار ئې [اسلام خان*] د پاني پت په ګډون په ډېرو احمدشاهي فتوحاتو کي ونډه درلوده.
محمد اعظم خان د کندهار ختيځ #دامان کي د کابل کندهار پر لویه لار شمال ۵۰۰ میتری کي يوه نسبتاً برجوره کلا جوړ کړه چي د استاد هوتک له قوله داحمدشاهي عصر یوازنۍ پخوانۍ کلا ده چي لا تر اوسه ثابته پاته ده او په [اعظم کلا] يادېږي.
کلا دننه طبيله، مسجد، د توپونو لرونکي شپږ برجه، کارېز او يو څو نقاشي لرونکي ودانۍ لري، دروازه ئې نقاشي او پخ سوي خښتي هم لري، برجونه یې دوه منزله دي: ع...
نور ولوله
د سيدال خان ناصر پر سپېره مېنه، کابل، شکردره
سیدال حان ناصر د افغان تاریخ یو کثیرالابعاده شخص دئ. هغه یو زړه ور سپهه سالار، لایق دیپلومات، ښه ادیب او تکړه شاعر، ملی مبارز، قومی او سیاسی مشر او یو اولسي استازی وو.
کله چي په ۱۷۱۲ع کال کندهار صفوي ايرانيانو محاصره کړ، سيدال خان د وزيرستان په سپين واڼه [ډيله] کي اوسېده، او هلته ئې د کندهار څخه د صفوي لښکر د ايستولو په نيت د پښتنو يو لوی لښکر تيار او کندهار ته نږدې کلات ته راغلی، د ايرانيانو صفويانو له ماتي وروسته سیدال خان د هوتکو د دورې یو مهم او غښتلی نظامی سپهه سالار سو او د ملي زعیم #ميرويس_نيکه د وفات وروسته شاه محمود ددې ملي جنرال په مرسته د ایران مرکز اصفهان ونیو او د پښتنو شاهنشاهي یې تشکیل کړه.
د اصفهان له نيولو وروسته پښتنو اولسي سندره وه چي...
نور ولوله
د ميوند فاتح، غازي محمد ايوب خان
د بده مرغه د میوند د فتح په ورځ يوازي د ملالۍ نوم یاديږي، اوسنی افغان نسل باید متوجه وي چي د پخواني افغان پاچهانو د تربورګلوۍ له امله د ایوب تصویر قصداً پیکه ښوول کېده، له همدې امله د میوند د فتح په ورځ باید ایوب په یوه ځانګړي فصل وپېژندل سي.
پوره ۱۴۴ کاله د مخه په نننۍ ورځ سهار د کندهار لوېدځ ميوند په سوځنده دښته کي د محمد_ایوب_خان تر مشرۍ لاندي افغان لښکر د انګرېز يرغلګرو سره په جګړه واوښت چي وروسته جګړه افغانانو وګټله.
ايوب خان چي انگرېزان ئې د ميوند فاتح يا افغان شهزاده چارلي په نومونو هم يادوي، د امير_شېر_علي_خان زوی وو چي مور يې د لالپورې د مومندو مشر، سعادت خان لور وه.
هغه د ۱۸۸۱ع کال جولاى کي...
نور ولوله
احمدشاه بابا چيري او څنګه ومړ؟
۲۵۲ کاله وړاندي په همدې ورځ د احمدشاه بابا د کندهار ښار ختيځ توبې غره کي د خپل يوه قومندان پر کور وروستۍ ساه وکښل، ياقوت شاه باوري او لومړی کس وو چي د مړيني خبر ئې پټ وساته، تېمورشاه ته ئې ليک ولېږه چي چابک کندهار ته راسي او د سلطنت واګي په لاس کي ونيسي، برخوردا اڅکزي د بابا مړی په يوه تسکره [د مړي وړلو تخته] کي وپېچه او دباندي خلګو ته ئې وويل چي بابا سخت ناروغ دئ، ياقوت او برخوردا به کله ناکله کټ ته نږدې سوه چي د بابا احوال واخلي، موخه ئې دا وه چي تېمورشاه رارسېږي، بايد د مړيني خبر ئې دباندي ونه وزي.
د شفاهي روايتونو له مخه کله چي د اوسني افغانستان بنسټګر [ احمدشاه_بابا]په ځوانۍ کي د آس څخه د لوېدو له امله د پزي په ناروغي اخته سو، د ژوند په وروستيو شپو ورځو کي د پزي خوراړه (سرطان) ناروغي...
نور ولوله
سید محمود پاچا؛ د افغان تاريخ جالبه څېره
له نن څخه ۱۴۰ کاله پخوا د افغانستان د کونړ، بونير او سوات په سيمو کي د يوې ځايي سيدانو کورنۍ سيمه ايزه واکمني وه، ددې کورنۍ مشر سيد محمود پاچا وو، سواد ئې نه لاره خو خلګو د دوی د سادات له امله ورته احترام لاره، دا کورنۍ د سيد نظيف* په نامه سلسله لرله چي د سيد جماالدين افغان تربور کېده. محمود د ۱۸۸۳ـ۱۸۸۶ع پوري نوابي او پاچاهي درلودله، ماليه ئې خپله خوړله او مرکزي دولت ته ئې چندان ارزښت نه ورکاوه.
کله چي محمود د وزير اکبرخان لور[درانی بي بي] ځان ته واده کړه نو د کابل لخوا هغه د کونړ او باجوړ حاکم وټاکل سو، د اميرشېرعلي خان سره ئې اړيکه ښه وه خو په ۱۸۹۶ع کال چي امير عبدالرحمن خان کونړ او نورستان د مرکزي دولت پوري تړله د کونړ د پشد سيدانو واکمني هم پای ته ورسېدله، سيد محمود پاچا په دې خبره بد...
نور ولوله
هرات، چشت شريف کي د غوري دورې مخ پر ورکېدو اثار
اته پېړۍ وړاندي د افغان واکمن شهاب الدين غوري ښوونځی:
د اوسني هرات په ختيځ کي يوه تنګه دره چشت شريف نومېږي، مځکه ئې کمه خو تاريخي ده.
نهه سوه کاله پخوا دلته د خواجه ابدال چشتي يو مشهور صوفي تېر سوی چي اوس هم په امريکا، افريقا او اسيا ځانګړی ډول هند په اجمير کي د خواجه معين الدين چشتي په نامه پراخ پلويان لري.
کله چي د غوريانو دوهم واکمن شهاب الدين په ۱۱۷۳ع کال د محمود_غزنوي پاته واکمني له منځه يوړه او هرات ئې خپله پلازمېنه وټاکله. نو ئې د نننۍ افغانستان په ډېرو برخو کي پلونه، منارونه، مساجد، مدرسې او فکري مکاتب چي ډېره برخه ئې د صوفي نرمو ادبياتو توليد وو، پيل کړه، دې لړ کي ئې همدلته چشت کي يوه خانقا، مدرسه...
نور ولوله
.jpg)
نن د پښتو ژبې او ادبیاتو د پلار، خوشال خټک د وفات ۳۳۵م تلين دئ
خوشال د پښتو ژبي شاعر، مبارز او ليکوال وو چي نږدې ۴۰ زره بیتونه لري او د ۱۷ اثرونو ليکوال دئ.
خوشال د پښتنو د يوالي ارمان ګور ته يووړ، او لمسيان اوس هم د بې اتفاقۍ پر هغه ميدان چي ټول نارې وهي چي «راځئ يووالۍ وکړو» بې يووالي ولاړ دي.
د خوشال خټک ژوند، کور، کلي او مرګ په اړه نوي روايات:
له نن څخه ۴۵٠ کاله پخوا په پېښور ته نږدې کوهاټ کي د خټکو دوو پښو[بولاک او تري] يوه ستره خپل منځي جګړه وکړه، د تري ښاخ مشر اکوړه خان د خيبر پښتونخوا د پېښور او راولپېنډۍ ترمنځ لويي لاري ته نږدې یو کلی اباد چي اوس اکوړه خټک نومېږي، اکبر باچا ددې کلي مشر ملک اکوړه چي په سيمه کي بيا مشهور سو، ځان ته وغوښت او هيله ئې وښوده چي ددې سيمي د خټکو ماليه بايد هغه[م...
نور ولوله
د افغانستان يو نومورکی ډبرين مسجد، فراه؛ افغانستان
د افغانستان په جنوب لوېديځ کي د فراه ښار څخه ليري د پرچمن اولسوالۍ لاربند سیمه، ملکان کلي په رېګنه سيمه کي له پخواني برم لوېدلی یو ډبرين مسجد په رېګ نيم پټ ولاړ دئ.
له مېټ ډوله پستو ډبرو څخه په ښكلي ډول پکښي د اسلامي هنر جالبي ليکني او سمبولونه رسم سوي دي، په داسي حال كي چي ظاهراً نور ساختماني مواد لكه پلستر او نور پكښي نه دي كار سوي.
د ودانۍ ځای ۳۰ متره مربع او شاوخوا دوه زره مربع متره ساحه ده.
ددې تاريخي ودانۍ [مسجد] د معمارۍ طرز ته په پام سره، د غوریانو سلطنت ته ځي چي په لسمه او یولسمه پیړۍ کي له افغانستان څخه هند ته ولاړل او هلته واک په لاس ورغلی.
د ځايي خلګو د کيسو له مخه دغه تاريخي ود...
نور ولوله
کابل؛ د شهرارا باغ وروستۍ نخښه
۵۰۰ کاله وړاندي د بابر لخوا په کابل ښار کي د هغه د لور د پاره پر يوې غونډۍ پراخ باغ تيار سو، کله چي د احمدشاه بابا په وخت کي د کابل ښار ته دروازې جوړېدلې، ددې باغ دروازه د کابل ښار شمالي دروازه وټاکل سوه.
د امير عبدالرحمن خان په دوره کي چي د کابل ښار څيره ټوله نوې سوه، د شهرارا باغ په منځ کي يو ستر برج او ماڼۍ جوړ سول چي تر ټول کابل ښار لوړ ښکارېده او ښکلې ګومبده لرونکې وداني هم ددې غونډۍ پر سر جوړه سوه، خو په سقاوي کي د حبيب الله کلکاني او وروسره درې سوه ملګرو لخوا چي د کابل له شمال څخه راغلل، اول همدې باغ ته ننوتل او د بريد په ترڅ کي ياد باغ وسوځول سو او ويجاړ سو.
شهرارا برچ د کندهاري مهندس شاه اودل لخوا په شپږ کونجيزه شکل جوړ سوی چي څلور پوړه لري، له لو...
نور ولوله
زابل کلات؛ د کلات جنګي کلا او بالاحصار ته سفر
د زابل ولايت مرکز کلات ښار په منځ کي کلا او بالاحصار د افغانستان د هغو کروړو کلاوو څخه يوه ده چي د جوړېدو کال ئې نه دئ کره، خو د امير تيمور لخوا د نړېدو خبره ئې تاريخي ارزښت ډېروي او ځيني ئې د سکندر په کلا هم يادوي. دغه کلا وروسته د شاه حسين هوتک لخوا ودانه او برجوره سوه خو د امير دوست محمد او وروڼو په جګړه کي بيا ورانه سوه، بيا د جوړي کولو وروسته بيرته ورغول سوه [ غبار].
د رواياتو د مخه چي د سردار شېرعلي خان په وخت کي برخليک ټاکونکی رول ته په پام سره ښايي د والي شېرعلي خان خان لخوا دلته نظامي [غونډ] اچول سوی وي؟
د يوې انګرېزي ليکني له مخه په دوهمه افغان انګليس جګړه کي دې کلا کي د انګرېزي لښکرو اوه زره تنه له دې امله اوسېدل چي د کابل لاري واورو بندي کړي وې، ليکوال له دې کل...
نور ولوله
غزني، افغانستان؛ د سلطان محمود غزنوي پر مقبره
په۹۷۱ع کال کي د افغانستان په غزني کي له پښتنې مور [فرخزاده] او ترک پلار [سبګتګين] څخه نامتو واکمن محمود غزنوي وزېږېد، له ۲۷کالو واکمنۍ وروسته ۱۰۳۰ع کال کي د يوې جګړې په ترڅ کي د ۵۸ کلونو په عمر ومړ ماپښين د کابينې په مخ کي ومړ او د هغه د وصيت سره سم د هغه په باغ کي ښخ او په غزنوي دفتر کي هغه په [امير ماضی] ياد سو.
د غزنوي محمود مقبره لومړی تېمورشاه بابا جوړه کړه، خو يوې زوروري زلزلې ونړوله، بيا وروسته انګرېزانو اتلسمه پېړۍ کي پر افغانستان د يرغل پر مهال، زيارت ونړاوه او د انګرېزي فوځ د پنجاب فرقې د جټانو کنډک د زيارت لويه دروازه وکښل او هند ته ئې يوړل چي د سومنات دروازه ده، خو وروسته ښکاره سوه چي دا د سومنات دروازه نه وه. دغه دروازه اوس د هند په اګره کي د مغليه انګوري باغ سومنات ګېټ کي نس...
نور ولوله
هرات دروازه/شهیدان چوك؛ کندهار افغانستان
د کندهار ښار په منځ کي یو تاریخي ګمبده ده، هغه وخت چي انگرېزانو د اول وار د پاره (اپريل ١٨٣٩ع) افغانستان تر اشغال لاندي راوست، نو د ملك په مختلفو ښارو كي جنگونه ورسره كېدل او دغو جنگونو كرار كرار شدت پيدا او غازيانو د افغانستان په لويو ښارو كي پر انگرېزانو باندي شپه او ورڂ يوه كړې وه او دوی د خپل اشغال په ټوله مدت كي د وطن په كونج كونج كي د افغانانو د مسلسلو حملو او جنگو څخه په عذاب وه، تر څو په پاث كي هغه وخت چي وزير_محمداكبرخان د انگرېزانو سياسي نماينده ويليم مكناټن په كابل كي وواژه، نو انگرېزانو د افغانستان څخه وتلو ته غاړه كښېښووله.
خو په هلمند او كندهار كي جنگونو ادامه لرله چي په هلمند كي د اخترمحمدخان عليزي حملې پر انگرېزانو باندي او د نوموړي غازي جنګونه د يادوني او افتخار وړ ...
نور ولوله
شریک کړئ
زمونږ فيسبوک
