2022-06-05

حبيب الله ابدالي   احمد خان يې اصلي نوم وو. احمدخان د شاه زمان او زرغونې انا زوي او سدو خان لمسی وو. امحدخان په وړکتوب کي هم د رهبری نښي درلودې، نه/ ۹ کلن د خپل ورور سره د صفويانو په اخرو کي د قندهار په زندان کي بندي وو چي د پارس نوي پادشاه نادر افشار د زندانه خوشي او ځان سره پارس ته بوتلی، هلته د نادرخان څنگ ته لوي سو او نادرخان پکي د رهبری نښي ليدلې. اخمدخان د نادرخان د اردو د افغاني لښکر چي په ۴۰۰۰ افغان جنگيالي سمبال وه مشر/ جنرال  وو. نادر خان اخر د خپلو د خوا ووژل سو، کله چي احمدخان خبر سو ژر تر ژره يې ځان ور ورساوه، نادرخان وژل سوی وو مگر د هغه کورنی يې د خطره خلاصه کړل، او د نادرخان لمسي شاه روخ په کوهنور الماس و نازاوه...
نور ولوله

2022-05-31

زلمی زابلي   د عيسوي حساب ۱۸۷۹ كال و، په دغه كال كې د كورنيو جگړو ځپلي او استعمار ټوټې ټوټې كړي افغانستان د پايتخت كابل په عسكري منصبدارانو كې د محمدجانخان وردك په نامه چه د توپچي يو مسلکی جنرال و ، وروسته بيا د غازي محمد جانخان په نامه مشهور شو . له خپل ملك او خپل ولس سره یی بې اندازې زياته مينه لرله.... دا وخت د غربي استعمار ښامار د هند لویه او پراخه ځمکه له خپل ستوني نه تيره کړی وه او خوله يې د گران افغانستان لور ته هم را اچوله پېښور او كويټه يې ترې شكولي وو او خيبر او بولان د هضمولو په هڅه كې وو..... د افغانستان په زړه كابل كې د سرو گوره گانو فوځونو غوبل جوړ كړى وو، د ټول ملك د تباهۍ او د ټول ملت د ابدي غلامۍ او مريې توب سخت خطر وو...
نور ولوله

2022-05-30

زلمی زابلي   علامه سید جمال الدین افغان هغه مذهبی لوړ شخصیت و، چې د افغانستان په تاریخ کې یې د لومړي ځل لپاره په خپله نیکه مشوره امیر شېرعلي خان ته لارښوونه وکړه چې په حکومت کې صدراعظم، وزیران او قضايي سیستم فعال کړي، همدا رنګه یوه یوولس کسیزه ډله یې وټاکله چې د حکومت پر ټولو کړنو نظارت وکړي، دا په واقعیت کې د مشروطه شاهي نظام پیل ګڼل کېږي. په افغانستان کې د سیاسي ګوند یا  سیاسي ګوندونو د نه شتون له امله د امیر شېر علي خان لومړۍ دورې تر سلطنت پورې د ډموکراسۍ څرک نه لګېده، چې د علامه سید جمال الدین افغان په رهبرۍ له ( ۱۸۶۲-۱۸۷۸م) کلونو چې د امیر شېر علي خان طلايي دوره هم ورته ویل کېږي، د علامه سید جمال الدین په رهبرۍ اصلاحي پروګرام پيل کړ چې پ...
نور ولوله

2022-05-16

نوروز   ویل کیږی هغه لار چی افغانان او نړیوال یې د وریښمو د لاري په نامه پيژني ، په خپله ټوله ۸۰۰۰ کیلو میټره فاصله کي یې( ۹۷۰ ) کاروان سرایونه درلودل ، دا اوږده او تاریخي لاره چي د ختیځي اسیایې هیوادو څخه بیا تر افریقا او اروپا پوري غځېدلې وه ، پر همدې لاري نه یوازي سوداګرو سفر کاوه ، بلکي پر همدې لار به د دریو لویو وچو د هیوادو شاهانو ، د هیوادونو استازو او د هنر او ادب څښتنانو هم سفر کاوه ، هر هغه هیواد به مکلف و چي همدا لار به یې په خپله جغرافیه کي تیره سوې وه د مسافرو لپاره ښکلی کاروان سرایونه جوړ کړي تر څو له همدې ادرسه د نړۍ د تمدنونو سره اشنا او په اقتصادي لحاظ وصل وي ، همدا کاروان سرایونه به په ځینو جغرافیو کښي دومره ښکلی او په یوه خاصه پاملرنه جوړ سوی وه چی کټ مت به د ی...
نور ولوله

2022-04-25

ډاکټر ياد   "راجپوتان د هند په تاريخ کې ډېر جنگيالي او تورزن خلک گڼل کيږي چې دکشيترا يا دجنگياليو په طبقې پورې اړه لري او تقر يبا دهند په پوځ کې در اجستهاني او راجپو تو ونډه ډېره ښودل شوې ده٠دراجپوتانو زیاتره برخه خلک په راجستهان کې اوسیږي او دهند په تاریخونو کې ددوی سیمه دراچپوتانه یا دراچپوتوداستوګنې دخای په نامه راغلې ده .. دراجستهان سر بېره ډېر شمېر راجپوتان دهند په نورو ایالتونو لکه: اتهراپراديش، هيماچل پراديش، جمو، پنجاب ،انترانچل،مدهيا پراديش،بيهار، گوجرات او مها را شټر کې اوسيږي. همداراز دپا کستان په سند کې هم ډېر شمېر راچپوتان استو گنه لري. راجپوت یو ه سنسکریت کلمه ده چې دراجا پو ترا نه ا خیستل شوې ده یعنې دواکمن یا راجا زوی دی...
نور ولوله

2022-04-13 سردار ولي پښتونزوی

کله چې د هجري کال په اوله پېړۍ کې عرب مسلمانان افغانستان ته داخل شول نو د حسن بصري په نوم یوه تابعي د مسجد تاداب تیګه کېښوده. بیا وروسته د سلطان تیمورشاه دراني لخوا په کال ۱۱۸۷ ه ق کې په اساسی ډول ورغول شو. تیمورشاه د کابل د سیند په سر یو معیاري پل د ګچو او پخو خښتو جوړ کړ ترڅو خلکو لپاره مسجد ته تلل اسانه شي چې هغه پلُ اوس هم د پلُ خشتي په نوم یادیږي. خو یو طرف د سلطان تیمورشاه اوږده سفرونه چې د نیشاپور' سند او پلوچستان په طرف وو او بل خپلمنځي اختلافات ددې لامل شول چې د مسجد کارونه په ټپه ودرېدل.  د تیمور شاه د مرګه وروسته د هغه زوی شاه زمان په کال ۱۷۹۸م کې د یاد مسجد نا تمام کارونه بشپړ کړل. د عبدالرحمن په وخت کې...
نور ولوله

2022-04-11

زلمی زابلي   د ایران د وخت صفوی شاه حسین پاچا و چه د قندهار د سلطی لپاره یی یو مسیحی الاصله چه وروسته یی ځان په اهل تشیع پوری تړاو ورکاوه نوم یی ګرګین و چه د قندهار مسولیت یی ورکړ ګرګین په قندهار میشتو زیات ظلمونه کول ، خلک ځنی سخت په تکلیف او عذاب سول وروسته د میرویس خان نیکه  په نوم یو افغان پیدا سوو لمړی د صفوی شاه حسین دربار ته د شکایت  لپاره ولاړ خو ددربار خلکو یی په شکایت غوږ ونه نیوی حتی شاه حسین ته یی د ملاقات لپاره اجازه هم ورنکړه ډیر منفی چلند یی ورسره وکړ میرویس خان بیرته قندهار ته راستون سوو خو ګرګین ورباندی خبر سوو تر مخکبنی حالت یی نور هم ظلم او تعدی ته زور ورکړ دوهم مرتبه ګرګین د میرویس خان په شمول یو شمیر...
نور ولوله

2022-04-08 سردار ولي پښتونزوی

د افغان امپراتور احمدشاه بابا کور د کندهار ښار د لمړي سمت اړوند د سدوزو کوڅه کي په همهغه پخواني بڼه ولاړ دئ، تاريخ احمدشاهي کتاب په وينا دغه کور په ۱۷۵۴ع د بابا په امر د فني او تخصوصي کارګرانو (معمارانو) لخوا په بخارایي بڼه جوړ سوی چي ۱۴۳۸ متر مربع سايز لري چي په پخه څلورکنجه خښته، ګچو، نولوخ، ایرو او سره خاوره چي (سارو) ورته ویل کیده، او مهر به په لګول کېده؛ جوړ سوی. دغه ۲۶۰کاله لرونکې وداني درې منزله، اته (۸)خوني، يوه زیرخانه او پر سر يو دالان لري چي په دالان کي د بابا د ناستي ځاي هم معلوم چي ورته به [شاه نشین] په نامه سره يادېده. دالان چپه او راسته ته یو ډول دهلیزونه لري او دوهم منزل کي دواړو خواو ته ګوشکنان [غوږ نيونکي] لري چي د هر ګوشکن موظف به د بابا...
نور ولوله

2022-04-06 سردار ولي پښتونزوی

 کله چي ۳۱۰ کاله پخوا ګرګين په کندهار کي ظلمونه پيل او د ښار اوسېدونکي ئې د ژوند څخه بېزاره کړه نو د يوې خوا دښمن زيات زور لاره او د بلي خوا پښتنو مشرانو د ميرويس_نيکه ملا وتړله. شفاهي روايتونه وايي ميرويس_نيکه کندهار کي جرګه راوغوښتل او له هغوی سره ئې مشوره کول. کله چي نيکه د اولس له ښكاره ملاتړه خوشاله سو؛ خو بيا ئې هم خلكو ته وويل:”سمه ده، تاسو پر خپلو كړو ژمنو ولاړ و اوسئ او پر ما باور وكړئ، چي له دښمنانو به كسات اخلم”. ميرويس نيكه هم د خپلو چارو د سمبالښت په اړه اندېښنه درلوده او د وخت دوديزه چاره، فال كتو ته ئې مخ واړاوه. ميرويس نيكه د فال كتو لپاره د رحمان_بابا رح) ديوان وټاكه چي د دښمن په مخالفت به د دوی اقدام بريالی او که نا بريال...
نور ولوله

2022-04-04 سردار ولي پښتونزوی

* په۹۷۱ع کال کي د افغانستان په غزني کي له پښتنې مور [فرخزاده] او ترک پلار [سبګتګين] څخه نامتو واکمن محمود غزنوي وزېږېد، له ۲۷کالو واکمنۍ وروسته ۱۰۳۰ع کال کي د يوې جګړې په ترڅ کي د ۵۸ کلونو په عمر ومړ ماپښين د کابينې په مخ کي ومړ او د هغه د وصيت سره سم د هغه په باغ کي ښخ او په غزنوي دفتر کي هغه په [امير ماضی] ياد سو. د غزنوي محمود مقبره لومړی تېمورشاه بابا جوړه کړه، خو يوې زوروري زلزلې ونړوله، بيا وروسته انګرېزانو اتلسمه پېړۍ کي پر افغانستان د يرغل پر مهال، زيارت ونړاوه او د انګرېزي فوځ د پنجاب فرقې د جټانو کنډک د زيارت لويه دروازه وکښل او هند ته ئې يوړل چي د سومنات دروازه ده، خو وروسته ښکاره سوه چي دا د سومنات دروازه نه وه. دغه دروازه اوس د هند په اګره کي د مغليه انګوري باغ سومنات ګېټ کي ...
نور ولوله

2022-04-02

د عبراني تورې د ”ايبري” نه راوتلی دی چې جمع يې ” ايبريم” او د حضرت ابراهيم عليه السلام يو صفتي تورې دی. تشريح يې ” هغه څوک چې پورې راووتل” کيدېشي. د اسماني کتابونو لکه زبور، تورات او د انجيل د لومړيو صحيفو ژبه عبراني وه. په انجيل کې عبراني ته د ” يهودا” ژبه وايي ځکه هغه وخت ياني په اتم ق م پېړۍ کې دا د يو ملک نوم و. ځينو نورو ځايونو کې دا د ” کنعان ژبه ” هم بلل شوې ده. عبراني د نړۍ تر ټولو زړو ژبو نه يوه گڼل کېږي چې ريښې يې سامي ژبو کې ورگډې شي. د دې تر ټولو زړې ليکلي بېلگې د ميلاد نه يو زر کاله پخواني دي. خو د دې ويونکي ورو ورو نورو ملکونو ته کډه شول او بيا د دې ژبې حال هم هغه شو، لکه چې اوس په پ...
نور ولوله

2022-04-01

صفيه حليم   د هندوستان په اتر پردیش صوبه کې “چونار”(چنار) یو مشهور تاریخي ښار دی. هرکال په زرګونو خلک هلته د “شاه قاسم افغان” زیارت له ورځي. شیخ قاسم غوریه خیل د محمد ذاهد زوی په ۱۵۴۹م کې د پیښورسره نزدې په “بوډنۍ” کلي کې وزیږېدو. د ده نیکه خواجه میرداد یوعالم او زیارت يې په باجوړ کې دی. د ده مور بي بي نیک بخته د اشنغر د مامدزو سردار شیخ الله داد لور وه. شیخ قاسم د څو میاشتو و چې پلار او دوه ترونه يې د “شیخ تپور” په جنګ (۱۵۵۰م) کې شهید شو. د ده پالنه او روزنه د ده نیا “بی بي ښارۍ” وکړه. په ځوانۍ کې د پیښور د دوآبې نتهو ګګیاڼي بنوزي لور “بي بي توتیا&r...
نور ولوله

2022-03-31 سردار ولي پښتونزوی

دا د چین یو تاریخي دیوال دئ چې پر چین را چاپیر سوئ  او د سمینټو، غټو خښتو او خاورو څخه ساختمان سوی دئ. دا دیوال د چین د امپراطورۍ د ساتلو په خاطر د دښمن د حملې د دفاع لپاره جوړ سو چې 21,196 کیلو میټره غټ او اوږد دﺉ؛ 9.1 متره برداره، او پینځلس متره جګ دﺉ او یو څه وخت وروسته پکښي خښته هم کار سوه. همدا دېوال کي 7000 برجونه، پوستې او د عسکرو تم ځایونه موجود دي. د دې دېوال په جوړولو کښي په زرهاوو کاریګران د ډیر کار، مریضیو او یا هم د غټو ډبرو د لویدلو د لاسه مړه سوه چې ټوله یې په همدې دېوال کې دفن سوي دي. تر ټولو عجایبه یې دا ده چي دا ټوله د انسانانو پواسطه بېله کوم ماشیني اسانتیاوو څخه جوړ سوی دﺉ چې په همدې خاطر د نړۍ لومړۍ عجایبه ګڼل کیږي...
نور ولوله

2022-03-30 سردار ولي پښتونزوی

۱۹۴۹ع کال کي د افغانستان دولت په لومړي ځل د شبرغان په دريو برخو کي د طبعي ګازو سپړني پېل کړې او مالومه سوه چي يوازي شبرغان۳۰۰ میلیونه بېلره طبعي ګاز لري، د ناسا ادارې د وروستي رپورټ پر بنسټ افغانستان سل ځايه تيل لري چي مایع ډول ۵۶۲ بیلیون متر مکعب کېږي. پوهان نظر ورکوي چي په سيمه کي له ايران او ازربايجان وروسته ښايي طبعي ګاز افغانستان کي ډېر وي. له تيري نيمي پېړۍ دغه ادارې د ملي اقتصاد وزارت په چوکاټ کي په بیلابیلو نومونو لکه د کانونو ماموریت، دکانونو مدیریت او د کانونو لوی مدیریت په نومونو فعالیت درلود او بالاخره د ارواښاد محمد هاشم خان د صدارت په دوران کي د کانونو خپلواک ریاست په بڼه رامنځته او په ۱۳۱۸ل کال کي د رحیم الله خان تر ادارې لاندې د کانونو وزار...
نور ولوله

2022-03-29 سردار ولي پښتونزوی

د کابل ښارد ارتل پله څخه تر بالاحصاره پوري له پخوا او خامو خښتو او خټو څخه جوړ ښامار شکله دېوال غځېدلی چي له بده مرغه ډېري برخي ئې اوس تللی او يوازي يو کلوميټر پاته دئ. کابل ته د اسلام تر راتګ وړاندي د يفتليانو دوره کي د هغوی د کابل واکمن زنبورک_شاه په امر د دښمنانو په وړاندي د کابل ښار د شېر دروازې څخه د کابل ساتلو په نيت يو لوی دېوال جوړ کړ چي دغه دېوال اوس هم د (کوه زنبورک) په نامه ياديږي. زنبورک امر وکړ چي ښار ته دي دوې لويې دروازې جوړي سي چي یوه يې د کابل ښار لويديځ ته چي اوس د دهمزنګ په نوم او بله د ښار جنوب شرق ته چي اوس د بالاحصار په نوم ياديږي، ورغول سي.  روايت دئ چي دغه دېوال د کابل ښار زرګونو خلکو په بېګار ا...
نور ولوله