
بهره جویی از دین .. از استالین تا پوتین
تصاویر دو روز پیش رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین در مسجدی در گروزنی پایتخت جمهوری چیچن مرا به یاد روزی انداخت که استالین از مسلمانان اتحاد جماهیر شوروی کمک خواست.
بلشویک ها که همراه با پیروزی انقلاب سرخ شان گلیم هر آنچه ی دین مینمود را از کشور چیده بودند، با تهاجم آلمان نازی به شوروی در 1941 دوباره دست به دامان دین ونماد های باقیمانده ی آن در کشور بردند. رویاروی با هتلر، استالین را واداشته بود که در سیاست های دین ستیزانه ی خود بازنگری کند، وبرای بسیج هرچه بیشتر مردم وحمایت آنها از جنگ بر ضد نازی ها با برخی از نماد های دینی کنار بیاید. استالین از رهبران دینی مسیحی، مسلمان، بودایی، یهودی و دیگر رهبران مذهبی برای دعوت از شهروندان برای داوطلب شدن برای ارتش شوروی کمک خواست. آن وقت بود که دعای : خدایا به اتحاد جماهیر شوروی کمک کن از تک تک مسجد های که تازه دوباره فعالیت آغاز کرده بودند بلند شد. استالین دوباره با خدای که در باورش وجودی نداشت کنار آمده بود.
رویاروی با خطر نازی ها دروازه را به روی مرحله نوینی از تعامل کرملین با پدیده ی دین در جامعه ی آنوقت اتحاد جماهیر شوروی باز کرد. استالین از سیاست دین ستیزی وریشه کن نمودن آن از جامعه به سوی سیاست تعامل محدود وکنترل دین در جامعه روی آورد. برای جوامع دینی به ویژه مسلمان ها این خود فرصتی را فراهم کرد تا یک حاشیه ی ولو بسیار کمی از فعالیت های دینی ونگهداری هویت دینی شان را بدست آورند که رفته رفته در آینده برای شان مفید واقع شد. مسلمانان شوروی در این معامله امتیازاتی از جمله بازگشایی مساجدی که مدت ها بسته بودند، اجازه دادن به تعطیلات مذهبی مهم وجشن گرفتن از برخی مناسبت های اسلامی. دولت استالین هم از این تساهل بهره میبرد، مساجد تازه بازگشایی شده به مراکز اصلی جمع آوری کمک های مالی برای تلاش های جنگ تبدیل شدند و نخبگان مسلمان پیام های میهن پرستانه را در خطابه های خود پخش میکردند از جمله ستایش و تشکر از استالین. رویاروی با هتلر استالین را به بازگشت دین به اتحاد جماهیر شوروی مجبور کرد.
هر چند تفاوت ها بین استالین وپوتین بسیار اند، چه بین شخصیت های شان وچه بین واقعیت های کشور وجهان شان، اما نمیشود از میان شباهت های روی آوری شان به نماد های دینی در بحبوحه ی یک جنگ سرنوشت ساز به سادگی گذشت. سفر پوتین وزیارت مسجد گروزنی را نمیشود از پیش روی اوکراینی ها در خاک روسیه در کورسک جدا دانست. این دو به همان اندازه وابسته اند که روی آوردن استالین به "خدا" هنگام تهاجم هتلر به شوروی. پرسش این است که مسلمان های روسیه ی امروزی به ویژه چیچن ها چه امتیازاتی بیشتری را از کرملین در جنگ در برابر اوکراینی ها بدست خواهند آورد؟